De zaak-Mason Greenwood staat niet op zichzelf – van profclubs wordt publieke verantwoording verwacht wanneer voetballers zich buiten het veld misdragen

Foto’s en een geluidsfragment, geplaatst op sociale media op de vroege uren van zondag 30 januari 2022. Daar begint het mee. Te horen is een stem van een man die een vrouw op een agressieve toon vraagt haar „benen omhoog” te doen. Zij zegt „geen seks” te willen. Hij zegt dat het hem niks kan schelen wat zij wil. Ze vraagt waarom hij haar zo behandelt, waarop hij zegt: „Als ik het je beleefd vraag, doe je het niet”.

In haar berichten op Instagram – kort daarna verwijderd – is te zien dat ze op meerdere plaatsen blauwe plekken heeft opgelopen. Van haar lip tot nek loopt bloed. De begeleidende tekst: „Voor iedereen die wil weten wat Mason Greenwood eigenlijk met mij doet”. Nog diezelfde dag wordt Mason Greenwood, een dan twintigjarige voetballer van Manchester United, gearresteerd op verdenking van verkrachting en mishandeling. De club schorst hem per direct. Hij traint niet mee, speelt geen wedstrijden.

Nu, ruim anderhalf jaar later, ligt Manchester United zwaar onder vuur in Engeland door deze kwestie, een storm van kritiek die de onvrede over de zwakke seizoenstart voorlopig overstemt. De club was van plan de inmiddels 21-jarige aanvaller, die niet is vervolgd, deze zomer weer op te nemen in de selectie van coach Erik ten Hag. Pas nadat fans, politici en maatschappelijke organisaties massaal hun weerzin hadden uitgesproken over dit besluit, kondigde United aan tóch afscheid te nemen van Greenwood.

De clubleiding heeft blijk gegeven een „deprimerend gebrek aan moreel leiderschap”, oordeelde The Guardian, een mening die, afgaande op commentaren in de Britse pers en op sociale media, breed wordt gedeeld.

Hoe kan het dat Manchester United, dat maanden de tijd nam om een beslissing te nemen over Greenwood en een gedetailleerd communicatieplan bedacht voor zijn terugkeer, alsnog de regie verloor en op het laatste moment moest inbinden om verdere reputatieschade te voorkomen?

De zaak-Greenwood staat niet op zichzelf. In deze tijd van voortdurende (sociale) media-aandacht en verregaande commercialisering wordt van profclubs, groot en klein, publieke verantwoording verwacht wanneer hun spelers zich buiten het veld misdragen. Ook als het gaat om wangedrag dat (nog) niet tot een veroordeling heeft geleid. Dat dwingt tot snelle, scherpe keuzes, waarbij reputatiekwesties, financieel-sportieve belangen, ethische overwegingen en de zorgplicht als werkgever kunnen botsen.

De speler direct op non-actief zetten of onderzoek afwachten en blijven opstellen? Publiekelijk veroordelen of hem in bescherming nemen? Doorbetalen of niet? Het zijn vragen waarmee voetbalbestuurders en trainers, gewend spelers uitsluitend te beoordelen op hun prestaties óp het veld, zich vaak geen raad weten.

Zo zag het Schotse Raith Rovers (tweede niveau) zich vorig jaar genoodzaakt spits David Goodwillie te verhuren, enkele dagen nadat de club hem had gekocht. Reden: medewerkers, de aanvoerder van het vrouwenelftal én de shirtsponsor dreigden te vertrekken, omdat Goodwillie eerder was veroordeeld in een zedenzaak.

Quincy Promes kon tot ontsteltenis van velen blijven voetballen bij zijn club Ajax én bij Oranje, ook al was de aanvaller verdachte van een steekpartij

Ook het bestuur van Heracles moest anderhalf jaar geleden door het stof. De club uit Almelo liet uitblinker Rai Vloet meetrainen en zelfs een wedstrijd spelen terwijl een strafonderzoek liep naar de toedracht van een dodelijk auto-ongeluk dat hij had veroorzaakt. Geruchten over roekeloos rijgedrag en alcohol in het spel deden al de rondte, pas toen die waar bleken werd Vloet door Heracles geschorst. „We hebben het helemaal verkeerd aangepakt”, zei algemeen directeur Rob Toussaint later in VI.

De bekendste recente zaak in Nederland is die van Quincy Promes. Ook hij kon tot ontsteltenis van velen blijven voetballen bij zijn club Ajax én bij Oranje, ook al was de aanvaller verdachte van een steekpartij die zomer 2020 plaatsvond. Toen Nieuwsuur openbaarde dat Promes de steekpartij in getapte telefoongesprekken met familieleden had bekend, zei Erik ten Hag, destijds nog Ajax-coach, het oordeel van de rechter af te wachten voordat hij conclusies zou trekken. Ten Hag hield het erbij dat het „treurig” was dat Promes in de zaak „verzeild” was geraakt.

Deze zomer werd Promes veroordeeld tot achttien maanden celstraf voor zware mishandeling, later dit jaar staat hij terecht in een zaak over drugshandel.

De opstelling van Ajax en Heracles getuigt van een strikt juridische opvatting van wat acceptabel gedrag is voor een profvoetballer. Een opvatting die, zo blijkt uit de publieke verontwaardiging, steeds moeilijker houdbaar is. Daarbij ligt het voor de hand dat financiële en sportieve belangen zwaar hebben meegewogen. Promes en Vloet waren belangrijke spelers voor hun clubs, die bovendien een flinke waarde vertegenwoordigden. Ajax slaagde erin Promes in de winter van 2021 voor een geschatte 8,5 miljoen euro aan Spartak Moskou te verkopen.

Goudhaantje

Wat gold voor Promes, geldt nog veel sterker voor Greenwood. Sinds zijn zesde voetbalt hij bij United. Al in de jeugdopleiding weet iedereen dat de aanvaller de „real deal” is, schrijft The New York Times in 2020. De toekomst van United, van het nationale team. Razendsnel, technisch, slim, doelgericht, sierlijke stijl, sterk met beide voeten. Een goudhaantje.

Bij zijn debuut, op zijn zeventiende, in de Champions League uit bij Paris Saint-Germain in 2019, draagt hij in de paar minuten die hij krijgt bij aan een fraaie comeback. Niet veel later breekt hij definitief door. Hij ontwikkelt zich op jonge leeftijd tot een bepalende speler. Zijn geschatte marktwaarde stijgt naar 50 miljoen euro. Hij krijgt rugnummer 11, voorheen gedragen door clublegendes George Best en Ryan Giggs.

Tot begin 2022 zijn carrière stil komt te staan, na de vermeende poging tot verkrachting van zijn vriendin. Sportmerk Nike beëindigt het sponsorcontract met Greenwood, game-ontwikkelaar EA Sports verwijdert hem uit het spel FIFA 22. United neemt dan nog geen afstand, houdt het bij spaarzame statements en wacht het politieonderzoek af. Zijn salaris, omgerekend zo’n 87.000 euro per week, wordt doorbetaald.

In oktober 2022 wordt hij aangeklaagd voor poging tot verkrachting, mishandeling en ‘controlerend en dwingend gedrag’ – in verband met meerdere incidenten over een langere periode. Deze komen eerder dit jaar te vervallen nadat belangrijke getuigen zich terugtrekken en „nieuw materiaal” aan het licht komt, waardoor er volgens de Britse justitie geen zicht meer is op een veroordeling.

Hierop start United een eigen onderzoek naar Greenwood. Niet uitgevoerd door een gespecialiseerd bureau, maar door een panel van leidinggevenden binnen de club. Een beperking van dit onderzoek is dat de club geen toegang heeft tot het bewijsmateriaal van justitie. Er klinkt kritiek dat het perspectief van Greenwood het onderzoek te nadrukkelijk beïnvloedt. De club spreekt weliswaar met de moeder van het vermeende slachtoffer, maar niet met de vrouw zelf.

„Het bewijs dat we wel hebben verzameld” heeft tot de „conclusie” geleid „dat Mason de daden waarvan hij werd beschuldigd niet heeft gepleegd”, schrijft Manchester United-directeur Richard Arnold deze week in een toelichting op het onderzoek, dat niet wordt geopenbaard. Ook Greenwood zelf stelt in een verklaring dat hij is „vrijgesproken van alle aanklachten”. Feitelijk klopt dat niet. Het is immers nooit tot een rechtszaak gekomen.

Voor de clubleiding van United, zo heeft The Athletic tot in detail gereconstrueerd, is het niettemin voldoende om Greenwood deze zomer terug te laten keren in de selectie van Ten Hag, die daar zelf ook geen bezwaar tegen zou hebben. De club heeft de voorbije weken sessies gepland om eventuele protesten van medewerkers tegemoet te treden en de belangrijkste ‘stakeholders’ te informeren: sponsors, supportersvertegenwoordigers en het vrouwenteam van Manchester United. Daarnaast stelt de clubleiding een lijst op van journalisten, politici en maatschappelijke organisaties die naar verwachting „vijandig” zullen reageren op de terugkeer van Greenwood.

Kritiek heeft United dus voorzien. Toch wordt de clubleiding overvallen door de golf van protest en verontwaardiging die ontstaat zodra uitlekt dat Manchester United van plan is Greenwood te laten terugkeren in de selectie van Ten Hag. Eigen medewerkers, politici, organisaties die opkomen voor slachtoffers van huiselijk geweld en mishandeling van vrouwen, supportersgroepen, prominenten zoals oud-speler Gary Neville; massaal spreken ze hun afschuw uit over het voornemen van de club.

Greenwood is dan wel niet veroordeeld, de authenticiteit van de audio-opname wordt niet betwist. Bovendien geeft de aanvaller toe dat hij „fouten heeft gemaakt”. Door hem in genade aan te nemen, geeft de club een verkeerd signaal af, vinden de critici. „Het geeft wind in de zeilen van mensen die denken overal met misbruik weg te kunnen komen”, zei tv-presentatrice en United-fan Rachel Riley. „En ik denk dat het voor de slachtoffers een klap in het gezicht is.”

De druk wordt zo groot dat United-directeur Arnold zijn plan na een paar dagen herziet. Op maandag 21 augustus maakt hij in een geschreven verklaring bekend dat Greenwood en Manchester United uit elkaar gaan. „Alle betrokkenen, ook Mason, erkennen de moeilijkheden die een hervatting van zijn loopbaan bij Manchester United in de weg staan”, schrijft Arnold. „In gezamenlijkheid” is besloten dat hij zijn heil zoekt buiten Old Trafford.

Volgens de berichten heeft zich nog geen club gemeld voor het gevallen toptalent.